26
Bülten
2019
TEMMUZ
S p e k t r u m R ö n t g e n G a m a ( S R G ) U y d u s u F ı r l a t ı l d ı
Spektrum Röntgen Gama (SRG) Uydusu Fırlatıldı
Rus–Alman ortaklığı ile üretilen X-ışın gözlem uydusu Spe-
ctrum-Roentgen-Gamma (SRG), 13 Temmuz 2019 günü, saat
15:30’da Baykonur uzay üssünden yörüngeye fırlatıldı.
Fırlatılma linki:
SRG uydusu, fırlatıldıktan sonra, Yer–Güneş ikili sistemine ait,
yaklaşık 1 500 000 kmuzaklıktaki bir yer olan, Lagrange – 2 (L2)
noktasına doğru 100 gün sürecek bir seyahat gerçekleştirecek.
Sahip olduğu eROSITA ve ART-XC X-ışın teleskopları ile 0.4 – 11
keV enerji aralığında gökyüzünü tarayacak olan uydunun, ilk
dört yıl boyunca ana amacı, şimdiye kadar görülmemiş bir has-
sasiyetle evrenin X-ışını haritasını oluşturmak olacak. Bu hari-
talama sırasında pek çok yeni galaksi kümesinin keşfedilmesi
bekleniyor.
TÜBİTAK, Rus Bilimler Akademisi Uzay Araştırmaları Ensti-
tüsü (IKI) ve Kazan Federal Üniversitesi (KFU) arasında 22 Ara-
lık 2014 tarihinde imzalanan anlaşma çerçevesinde, bu yeni
kaynakların yer tabanlı optik tayf gözlemleri, TÜBİTAK Ulusal
Gözlemevi’nde (TUG) bulunan ve Türk – Rus ortaklığında iş-
letilen RTT150 teleskobu ile gerçekleştirilecek. Ayrıca SRG
ART-XC ile elde edilecek bazı yeni gökcisimlerine ait X-ışın ve-
risi de, Türk gökbilimcilerin kullanımına verilecek. Yer tabanlı
optik tayfsal gözlemler, ilgili anlaşmada da belirtildiği gibi 10
yıl boyunca sürdürülecek. Türk gökbilimcilerin tayfsal veri
ihtiyacını karşılamakta olan RTT150 teleskobu, 2020 yılı orta-
larından itibaren büyük oranda sadece SRG’den gelecek keşif-
lere adanmış olacak. SRG uydusunun Proton roketinin kargo
bölümüne yerleştiriliş videosu
/
watch?v=6vWajhdtOx0 adresinden izlenebilmektedir.
SRG gözlemevi üzerindeki ART-XC (mavi çizgi) ve eROSITA
(kırmızı çizgi) X-ışın teleskoplarının, optik eksen doğrultusun-
da sahip olacakları etkin alanlar gösterilmektedir. ART-XC’nin
11 keV’a kadar uzanan duyarlılığı sayesinde aşırı derecede sö-
nümlenmeye maruz kalan, aktif galaksi çekirdeklerinin de gö-
rüntülenebileceği düşünülmektedir (Pavlinsky vd. 2008).
SRG Uydusunun parlaklığı (V-filtre) 16.6 kadir ve uydunun
hızı dakikada 5 yay-saniyedir.
Gözlemciler: Dr. İrek Hamitoğlu (TUG) ve Eldar Irtuganov
(KFU)
SRG’nin Başarıyla Fırlatılmasının Ardından, L2 Bölgesine
Yolculuğunda Uzay Aracının Yörüngesinin Yer Tabanlı Göz-
lemlerle Sürekli Takip Edilmesi Gerekiyor
Uzay Gözlemevi “Spectrum-RG’nin (SRG) başarıyla fırlatılma-
sından hemen sonra, L2 bölgesine yolculuğu sırasında uzay
aracının yörüngesinin yer tabanlı gözlemlerle sürekli takip
edilmesi gerekiyor. Yer tabanlı gözlemler, uzay aracının hesap-
lanan yörüngesinde mümkün olduğunca doğru ve düşük ya-
kıt tüketimi ile sürdürülmesini mümkün kılıyor. Gelecekte SRG
teleskoplarının aktif çalışma süresinin artırılması açısından bu
gözlemler son derece önemlidir.
RTT150 teleskobubugözlemkampanyasına, SRGuzay aracı-
nın, yaklaşık uydumuz Ay kadar uzaklıkta olduğu, 15 Temmuz
2019 tarihinden itibaren destek vermektedir. SRG’nin dakikada
yaklaşık 5 yay-saniyelik büyük öz hareketine sahip olması ve
parlaklığının sönük olması nedeniyle, kaliteli veriler 1 metre-
den büyük teleskoplar ile alınabilmektedir. RTT150 teleskobu
ile alınan SRG görüntülerine dayanarak ölçülen konum, 0.1
yay-saniyeden de duyarlı olarak hesaplanmıştır. Bu veriler ile
hazırlanan video, RTT150 teleskobu kullanılarak, 15-16 Tem-
muz 2019 gecesi KFU araştırmacısı Eldar Irtuganov ve TUG Ba-
şuzman Araştırmacısı Dr. Irek Hamitoğlu tarafından alınmıştır.
Videoda, uzay aracının Kartal takımyıldızı içerisindeki hareketi
gösterilmektedir. SRGUydusunun parlaklığı (V-filtre) 16.6 kadir
ve uydunun hızı dakikada 5 yay-saniyedir.
RTT150 teleskobu ile alınan verilerin yüksek konum hassa-
siyetine sahip olması sebebiyle, SRG uydusunun yer tabanlı
takip gözlemlerinin devamı için 22-23 Temmuz 2019 gecele-
rinde gözlem yapan araştırmacılar da bu takip gözlemlerine
destek verdiler.
