Türkiye’nin ulusal yapay zekâ ekosisteminin güçlendirilmesi ve Avrupa ile iş birliğinin geliştirilmesi amacıyla düzenlenen “Stratejiden Uygulamaya: BSC Yapay Zekâ Fabrikası” etkinliği, 9 Ekim 2025 Perşembe günü ODTÜ CoZone’da gerçekleştirildi.
Etkinlik, Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcımız Sayın Zekeriya Çoştu, TÜBİTAK Başkanımız Sayın Prof. Dr. Orhan Aydın, Büyükelçi Hami Aksoy, ODTÜ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Ender Ciğeroğlu, BSC Operasyon Direktörü ve CIO’su Sergi Girona Turell ile BSC İnovasyon ve İş Geliştirme Direktörü ve Yapay Zekâ Fabrikası Proje Koordinatörü Mariona Sanz Ausàs ve Bakanlığın genel müdürleri ile genel müdür yardımcılarının katılımıyla yapıldı.
"100'den fazla girişimimiz bu altyapılardan ücretsiz istifade edebilecek"
Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcımız Sayın Zekeriya Çoştu, etkinlikteki konuşmasında, kalkınma yolculuklarının odağına teknolojiyi koyduklarını ve Milli Teknoloji Hamlesi vizyonuyla hareket ettiklerini söyledi. AR-GE'ye ayrılan kaynakların 20 yıl önce 1,5 milyar dolar seviyesindeyken bugün 16-17 milyar dolara yükseldiğine dikkati çeken Çoştu, "Araştırmacı insan kaynağımız aynı dönemde yaklaşık 10 katlık bir artışla bugün 300 binler seviyesine ulaştı. Bu sayede ülkede teknoloji geliştirme nitelikli inovasyona imza atma noktasında müthiş bir yetkinlik inşa ettik. Özel sektör AR-GE merkezlerimizin sayısı 1600'e ulaştı. Binlerce başarılı start-upımız çok nitelikli araştırmalara imza atan araştırmacılarımızla beraber üniversitelerimizle önemli bir kapasite hep birlikte inşa ettiğimize inanıyoruz." diye konuştu. Çoştu, rekabetin içinde kalmak hatta buna öncülük edebilmek için büyük veri hesaplama altyapılarına ihtiyaç duyulduğunun altını çizerek, son dönemde ülkelerin gündeminde devasa veri merkezleri inşaatları, çip anlaşmaları, çip üreticilerinin astronomik değerlemeleri olduğunu dile getirdi. Teknoloji dünyasında ön plana çıkan gelişmelerin bugünlerde veri merkezleri yani hesaplama üzerinden şekillendiğini anlatan Çoştu, şu ifadeleri kullandı: "Türkiye olarak biz de bu yarışta geri kalmak istemiyoruz. Hesaplama altyapılarına erişim ve bunlara sahip olma noktasına odaklı bir gündem yürütüyoruz. Türkiye'nin geleceği parlak, teknoloji ekosisteminin potansiyeli büyük. Dolayısıyla Türkiye'nin inşa etmesi gereken hesaplama altyapısı da muazzam seviyede. Bugün Türkiye yaklaşık 250 megavat seviyesinde veri merkezi altyapısına sahip. 2030'a geldiğimizde bu kapasitenin 1 gigavatlar seviyesine çıkmasını öngörüyoruz. Yaklaşık 10 milyar dolarlık bir yatırımın önümüzdeki 4-5 yıl içerisinde yapılması gerekiyor. Biz bunu gerçekleştirebileceğimize inanıyoruz. Bunun için Bakanlık olarak kapsamlı destekler de hazırlıyoruz. Birkaç gün içerisinde HIT-30 Programımız kapsamında veri merkezleri, yapay zeka işlem altyapıları hatta kuantum hesaplama altyapıları noktasında yeni çağrıları hayata geçireceğiz. Türkiye'nin teknoloji, AR-GE ekosisteminin, akademisinin bu altyapılara bugünden erişebilmesini sağlayacak gerekli adımları atıyoruz. Halihazırda MareNostrum5 ve EuroHPC girişimi üzerinden bizim ekosistemimiz, altyapılara erişim sağlamaya başladı. Aldığım bilgilere istinaden 100'den fazla girişimimiz bu altyapılardan ücretsiz istifade edebilecek. Bunun maddi değeri, zannediyorum, 30-50 milyon dolarlar seviyesinde. Biz inanıyoruz ki bu adımlar ve önümüzdeki dönemde hayata geçireceğimiz yeni yatırımlarla teknoloji ekosistemi bir kaldıraç etkisi görecek. Biz de bu adımlara gayretle devam edeceğiz."
"Türkiye'de yapay zekaya yatırım her geçen yıl artıyor"
TÜBİTAK Başkanımız Sayın Prof. Dr. Orhan Aydın da yapay zekanın dünyada en önemli gündem konularından olduğunu belirterek, Türkiye'nin de birçok ülke gibi bu alana yatırımlar yaptığını dile getirdi. Bu kapsamda insan kaynağını güçlendirmenin önemine işaret eden Aydın, TÜBİTAK'ın ekosisteme sağladığı altyapının yanı sıra önemli proje destekleri de sunduğunu vurguladı.
Aydın, imalattan finansa, eğitime, tarımdan sağlığa dijital dönüşümü ilgilendiren pek çok sektöre destek verdiklerini ifade ederek, şunları kaydetti: "Bu desteklerle firmalarımız yapay zeka teknolojilerine uyumlanarak dijital altyapılarını güçlendiriyor, nitelikli insan kaynağını zenginleştiriyor, süreçlerini daha verimli hale getiriyor. Yapay zeka ekosistem çağrımızda, yapay zeka dönüşüm ihtiyacı olan firmalarla onların dönüşümlerine katkı sağlayacak firmaları ve üniversitelerimizi bir araya getiriyoruz. Yapay Zeka Enstitümüz de bu süreçte onlara bu dönüşümde kolaylaştırıcı bir rol üstleniyor. Aynı zamanda kamunun dönüşümü konusunda da kamuya açtığımız yapay zeka ekosistem çağrıları bulunuyor. Başta Yapay Zeka Enstitümüz olmak üzere kendi araştırma merkezlerimiz ve enstitülerimizde de yapay zeka ve ilgili teknolojiler üzerine araştırmalar yapıyoruz. Yapay zeka ekosistemimizin nitelikli başvuru sayılarından her geçen gün güçlendiğini ve ülkemizin bu alandaki yatırımlarının her geçen yıl arttığını görmekten mutluyuz."
TRUBA ve EuroHPC iş birlikleriyle yapay zekâ altyapısı güçleniyor
TÜBİTAK çatısı altında yürütülen çalışmalarla, Türkiye’nin yapay zekâ araştırmalarında yüksek başarımlı hesaplama kapasitesinin her geçen yıl arttığına vurgu yapan Aydın, “TÜBİTAK ULAKBİM bünyesinde faaliyet gösteren Türk Ulusal Bilim e-Altyapısı (TRUBA), 2003 yılından bu yana araştırmacılara ileri düzey süper bilgisayar olanakları sunuyor. 2023 sonunda faaliyete geçen yeni veri merkezi ve doğrudan sıvı soğutmalı ARF süper bilgisayarı, 80 binden fazla işlemci çekirdeği, 504 GPU ve 14,5 petabayt depolama kapasitesiyle ülkemizin en gelişmiş bilişim altyapısını oluşturuyor. Bu sistem, büyük dil modelleri, sinir ağları ve biyoteknoloji gibi alanlarda çalışan araştırmacılara yüksek işlem gücü sağlarken, aynı zamanda akademi, kamu ve özel sektörün yapay zekâ tabanlı projelerine ivme kazandırıyor” dedi.
Türkiye, Avrupa süperbilgisayar ekosisteminde güçlü bir ortak
TÜBİTAK’ın, aynı zamanda Avrupa Süper Bilişim Ekosisteminin oluşturulması için kurulan EuroHPC Ortak Girişimi’nin de üyesi olduğunu hatırlatan Aydın, “Bu kapsamda Türkiye, dünyanın en gelişmiş süper bilgisayarlarından biri olan Barselona’daki MareNostrum 5 (MN5) sistemine yüzde 10 oranında ortak olarak doğrudan erişim hakkına sahip. EuroHPC destekli süper bilgisayarlar; yüksek başarımlı veri analitiği, makine öğrenmesi ve yapay zekâ uygulamaları için araştırmacıların kullanımına açılıyor. TÜBİTAK ULAKBİM koordinasyonunda ve TÜBİTAK BİLGEM Yapay Zekâ Enstitüsü iş birliğiyle yürütülen BSC AI Factory Projesi de bu kapsamda hayata geçirilmiş olup, Avrupa’nın ilk yedi yapay zekâ fabrikasından biri olarak destekleniyor” ifadelerini kullandı.
Yapay zekâ dönüşümü TÜBİTAK ekosisteminin öncelikli alanı
Prof. Dr. Orhan Aydın, yapay zekâ dönüşümünün yalnızca teknolojik değil, ekonomik ve toplumsal kalkınmanın da itici gücü olduğuna dikkat çekerek, TÜBİTAK’ın bu dönüşümde hem insan kaynağı hem de altyapı tarafında kritik bir rol üstlendiğini belirtti. Aydın, TÜBİTAK’ın “Yapay Zekâ Ekosistem Çağrısı” ile özel sektör, kamu ve üniversiteleri aynı platformda buluşturduğunu, Yapay Zekâ Enstitüsü başta olmak üzere kurum bünyesindeki araştırma merkezleri ve enstitülerde, makine öğrenmesi, büyük veri, robotik ve dil teknolojileri gibi alanlarda yürütülen çalışmaların ekosistemin gelişimine büyük katkı sağladığını vurguladı. “Yapay zekâya dayalı dönüşüm, dijital ekonomide rekabet gücümüzü artıracak ve geleceğin teknolojilerinde söz sahibi olmamızı sağlayacak,” diyen Aydın, TÜBİTAK olarak bu vizyonu desteklemeye kararlılıkla devam ettiklerini söyledi.
ODTÜ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Ender Ciğeroğlu da EuroHPC JU tarafından desteklenen Yapay Zeka Fabrikaları girişiminin akademi, kamu kurumları ve özel sektörü bir araya getirerek yapay zeka araştırma ve geliştirme faaliyetlerini hızlandırmayı amaçladığını söyledi.
Türkiye, Avrupa Süper Bilişim Ekosisteminde Yerini Aldı
Türkiye, EuroHPC Ortak Girişimi (European High Performance Computing Joint Undertaking) üyesi olarak Avrupa süper bilişim ekosisteminin bir parçası konumunda.
Ülkemiz, 2019 Barselona’daki MareNostrum5 (MN5) süper bilgisayar konsorsiyumuna katıldı.
Bu sayede Türkiye’deki araştırmacılar, Avrupa düzeyinde kurulmuş olan, dünyada ilk 20 süper bilgisayar arasında yer alan yüksek başarımlı bilişim kaynaklarından doğrudan faydalanabilmekte.
2003 yılından beri TÜBİTAK ULAKBİM’e ait Türk Ulusal Bilim e-Altyapısı (TRUBA) aracılığıyla araştırmacılara yüksek başarımlı hesaplama (HPC) kaynakları araştırmacılarımızın hizmetinde olup 2023 sonunda faaliyete geçen yeni TÜBİTAK ULAKBİM Veri Merkezi, doğrudan sıvı soğutmalı ARF süper bilgisayarı ve GPU destekli ARF-ACC sistemiyle ülkemizin en gelişmiş bilişim altyapısını sağlıyor. Uzun yıllar sonra dünya sıralamasına giren sistemlerimiz Kasım 2024 itibarıyla ARF ve ARF-ACC sistemleri, Top500 listesinde sırasıyla 354. ve 227., Green500 listesinde ise 26. sırada yer aldı.
EuroHPC kaynakları ülkemizdeki kaynaklarla birlikte araştırmacılarımızın erişimindeki kapasiteyi artırmış, yeni projelere ve özel sektör girişimlerine birçok imkân sunmuştur.
Yapay Zekâ Fabrikalarıyla Avrupa ve Türkiye Arasında Güçlü İş Birliği
2024 yılında EuroHPC tarafından başlatılan AI Factories (Yapay Zekâ Fabrikaları) girişimi kapsamında Türkiye, İspanya öncülüğünde, Portekiz ve Romanya ile birlikte geliştirilen BSC AI Factory Projesine dâhil oldu.
TÜBİTAK ULAKBİM koordinasyonunda, TÜBİTAK BİLGEM Yapay Zekâ Enstitüsü (YZE) iş birliğiyle yürütülen proje; yapay zekâ modellerinin geliştirilmesi, eğitimi ve uygulanması için altyapı, yazılım ve teknik destek servisleri sağlamayı hedefliyor.
Yapay Zekâ Ekosistemine Açık Bir Platform
Etkinlik kapsamında, BSC Operasyon Direktörü ve CIO’su Sergi Girona Turell ile BSC İnovasyon ve İş Geliştirme Direktörü ve Yapay Zekâ Fabrikası Proje Koordinatörü Mariona Sanz Ausàs da sunum gerçekleştirdi. Açılışta konuşan Girona, 2019 yılında başlayan iş birliğini her geçen gün geliştirmek istediklerini ve Türkiye ile olan iş birliğinden çok memnun olduklarını ifade etti.
Etkinlik, Türkiye’deki girişimler, KOBİ’ler, kamu kurumları, teknoparklar, araştırmacılar ve sivil toplum kuruluşları ile Avrupa yapay zekâ ekosistemini bir araya getirdi. Bu kapsamda katılımcılar, MareNostrum5 ve MareNostrum5+ döneminde yürütülen uluslararası iş birliği fırsatlarını da değerlendirme imkânı buldu.
Ulusal Yapay Zekâ Stratejisiyle Uyumlu Bir Adım
BSC Yapay Zekâ Fabrikası Projesi, Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi (UYZS) Yönlendirme Kurulu kararlarıyla da doğrudan örtüşüyor.
Proje, yapay zekâ araştırmalarında hesaplama altyapılarının etkinleştirilmesi, kamu-özel sektör ve akademi arasında iş birliğinin güçlendirilmesi, güvenilir yapay zekâ yaklaşımlarının yaygınlaştırılması hedeflerini destekliyor.
