TÜBİTAK süper bilgisayarlara ilişkin yakın zamandaki dünyadaki ve ülkemizdeki gelişmeleri paylaşmak bu konuda sorulara cevap oluşturmak için çevrimiçi bir etkinlik düzenledi. Etkinliğin açılış konuşmasını TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal gerçekleştirdi. Mandal “MareNostrum 5 ve TRUBA ile Birlikte Geliştirme ve Birlikte Başarma İmkanlarının Güçlendirilmesi” başlıklı bir sunum yaptı.
Sunumunun başında ilk Türk astronotumuz Alper Gezeravcı’nın Uluslararası Uzay İstasyonu’na gitmesine değinen Mandal, “Milli Uzay Programımızın "Türk Astronot ve Bilim Misyonu" ile büyük heyecan oluşturulmuş olup Türkiye Yüzyılında uzayda araştırmaların yapılması ve görünürlüğümüzün artırılması sağlanmıştır” dedi.
Dünyada Yüksek Başarımlı Hesaplama konusunu detaylandıran TÜBİTAK Başkanı ilk 500 altyapının toplam performansı saniyede 7 Exaflop seviyesine yükseldiğine işaret eden Mandal, ilk 10 altyapı içerisinde artık MareNostrum 5’in yer aldığını kaydetti.
“AR-GE önemli bir fırsat alanı”
Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayımlanan 2024 yılı Global Risk Haritasından bahseden Mandal, iklim değişikliği ve salgın hastalıkların tehdit oluşturmaya devam ettiğini vurgulayarak araştırma geliştirme faaliyetlerinin önemine vurgu yapan Mandal, “Hem kısa hem de uzun vadede en şiddetli küresel risklerin arasında aşırı hava olayları, yer sisteminde kritik değişiklikler ile diğer çevresel, teknolojik, ve toplumsal riskler yer almaktadır. Yer sisteminde kritik değişikliklerin diğer riskler ile etkileşimleri olup doğal kaynaklar, biyolojik çeşitlilik, aşırı hava olayları ve çevre kirliliği ile sağlık, göç ve ekonomi ile karmaşık bağları vardır.” diye konuştu. Mandal, bu kritik değişikliklerin önlenmesi için AR-GE'nin önemli bir fırsat alanı oluşturduğunu ifade ederek, çözüm tabanlı eylemler için finansal araçlar, ulusal ve yerel düzenlemeler, kurumsal stratejiler ve halkın bilinçlendirilmesinin öne çıktığını kaydetti.
2024-2028 yıllarını kapsayan 12. Kalkınma Planına vurgu yapan Mandal, “Türkiye Yüzyılında çevreye duyarlı, afetlere dayanıklı, ileri teknolojiye dayalı yüksek katma değer üreten, geliri adil paylaşan, istikrarlı, güçlü ve müreffeh bir Türkiye" için ekosistemimiz çalışıyor” mesajı verdi.
TÜBİTAK Başkanı Mandal, TÜBİTAK olarak 2018'de doğal afetler, iklim değişikliği, sanayi 5.0, dijitalleşme, salgın hastalıklar gibi öncelikler belirlediklerini belirterek, Türkiye'nin 2053 net sıfır hedeflerine ulaşması açısından insan kaynağının önemini vurguladı. İnsan kaynağı açısından da TÜBİTAK destek programları ve modüllerinin birlikte bütünleyici bir bakış açısıyla ele alınmasının elzem olduğuna dikkat çekti, “TÜBİTAK’ın destekleri tek başına değil bütünleşik bir yapı içinde değerlendirildiği zaman sorunlara çözüm olarak düşünülebilir. Ar-Ge ve yenilik birikimlerimizi birlikte geliştirme yaklaşımları kapsamında harekete geçiriyoruz.” dedi.
"TRUBA ulusal altyapımızla artık dünyada ilk 300'deyiz"
TRUBA –Türk Ulusal Bilim E-Altyapısının kapasitesinin artırıldığının altını çizen Mandal, "TRUBA ile 2023 sonu itibarıyla 180 farklı kuruma ve 6 binden fazla araştırmacıya hizmet veriyoruz. Kapasitesi artırılan TRUBA ulusal altyapımızla artık dünyada ilk 300'deyiz. Bu yıl yapılacak yatırımımızla birlikte ilk 100'de olacağız. MareNostrum 5 ile de dünyadaki 8. süper bilgisayarın ortağıyız. Bunun için kaynak ayıran bir ülkeyiz. Burada elde edeceğimiz yapının en etkin şekilde bilim ve teknoloji misyonuna dönüşmesi gerekiyor. Yüksek başarımlı hesaplamalar; iklim değişikliği, yenilenebilir enerji, ilaç ve aşı geliştirme, virüs yayılımı simülasyonları, yapay zeka ve büyük veri uygulamalarına katkı sağlayacak." dedi.
Türkiye'nin 2019'dan bu yana üyesi olduğu "Avrupa Yüksek Performanslı Hesaplama Ortaklık Girişimi (EuroHPC)" kapsamında kurulan "MareNostrum5" adlı süper bilgisayara ilişkin de konuşan Mandal, bunun yeni bilimsel atılımlara olanak sağlayacak yeteneklere sahip bir bilgisayar olduğunu söyledi.
Dünya sıralamasında 8. sıraya yerleşen söz konusu bilgisayarın, yapay zeka, iklim değişikliği, yenilenebilir enerji ve sağlık bilimleri başta olmak üzere pek çok konuda bilim insanlarına ve endüstriye hizmet edeceğini anlatan Mandal, MareNostrum 5'in bilgi işlem kapasitesinin 380 bin dizüstü bilgisayara eşit olduğunu ve bir dizüstü bilgisayarın 46 yılda yapacağı işlemi 1 saatte gerçekleştirebileceğini bildirdi.
Mandal, Türkiye'nin artık takip eden değil öncülük eden, "sorunları birisi çözsün" diye bekleyen değil o sorunların çözümünde direkt aktör olan bir ülkeye dönüştüğünü belirterek, "Türkiye Yüzyılı'yla bilim ve teknoloji temelli çözümlerin gelişimi içinde yer alacağımızı biliyorum. Konu; çevre de yaşam da toplumsal sorunların giderilmesi de teknolojik dijital dönüşüm de olsa Türkiye varlığını sadece söylemde değil eylemde de sürdürmeye devam edecek." dedi.
TÜBİTAK Başkanı, süper bilgisayarların Türkiye'nin küresel anlamdaki bilimsel ve teknolojik konumunu güçlendirdiğine vurgu yaptı. Türkiye'nin sahip olduğu bu teknolojik altyapının, çeşitli alanlarda gerçekleştirilen araştırmalara, analizlere ve yenilikçi projelere olanak tanıdığını belirtti.
“Amacımız araştırmacılarımıza en iyi altyapıları sunmak”
Etkinliği modere eden TÜBİTAK ULAKBİM Müdürü Mehmet Mirat Satoğlu, EuroHPC’ye katılım sürecimizi hedeflerimiz ve sağlanan destekler kapsamında değerlendirdi.
2019 yılının Nisan ayında da ülke olarak EuroHPC’ye katıldığımızı ifade eden Satoğlu, “Buradaki amaç öncelikle en üst düzey altyapıların araştırmacılarımıza sağlanması ve bu altyapılar sayesinde araştırmacılarımızın başka ülkelerdeki merkezlerden işlerini çalıştırmak için zaman arayışlarının önüne geçmek, onlara en iyi altyapıları sunmaktı.” dedi.
AB ülkelerinin bir sonraki fazda hedefleri arasında uzun süredir yatırım yapılan bu alanlarda aynı zamanda üretici olarak paylarının artmasının hedeflendiğini, bu kapsamda TÜBİTAK BİLGEM’in dahil olduğu işlemci geliştirme projeleri gibi projelerde fikri mülkiyetlere ortak olunacağı, kendi hedeflerimizle yüzde yüz örtüşen bu oluşumun içinde bulunduğumuzu söyledi. “Ülkemizdeki tüm araştırmacılarımızın da çağrılara katılarak bu çağrılardan destek almalarını sağlamış olduk.” dedi.
Ülkemizin bu alanda çok önemli oranda bir kaynağı da Barselona’da kurulmakta olan sistemin ortağı olarak ayırdığını ifade eden Satoğlu, böylelikle dünyanın en iyi sistemlerine araştırmacılarımızın erişim sağlayacağını vurguladı. “Bu konuda 2018 yılında dönemin Sanayi ve Teknoloji Bakanı Sn. Mustafa Varank, Bakan Yardımcımız şimdiki Sanayi ve Teknoloji Bakanımız Sn. Mehmet Fatih Kacır’ın, AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünün, Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisinin, TÜBİTAK içinde başta Başkanımız Prof.Dr.Hasan Mandal olmak üzere Uluslararası İş Birliği Daire Başkanlığımızın, araştırma altyapılarından sorumla ARGES Birimimizin, hukuk hizmetleri başkanlığımızın, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığımızın ve TRUBA ekibimizin desteği ile bugün bu hizmeti araştırmacılarımıza sunabiliyoruz. Tüm bu çalışmaları çok yüksek bütçelerle destek sağladığı için Strateji ve Bütçe Başkanlığına da çok teşekkür ediyoruz. Onların destekleri ile bu ortaklıkları sağlamış bulunuyoruz.” dedi.
M. Mirat Satoğlu, 2003 yılından bu yana çalışmalarını sürdüren TRUBA ekibinin en önemli hedeflerinden birinin de EuroHPC kapsamında sadece araştırmacıların değil özel sektörün de bu altyapıyı kullanması ve daha yüksek katma değerli ürünler geliştirerek, işlerini daha verimli yapması olduğunu belirtti. “Bu alanda yetkin insan kaynağının artırılması çok önemli hedeflerden bir tanesi. Bu kapsamda üye ülkelerin tamamında NCC-Yetkinlik Merkezleri kuruldu. Bu yetkinlik merkezleri EuroCC projesi altında bir araya geldi. Ülkemiz 33 ülke arasında projenin birinci fazını 29 vaka çalışması ile ilk üçte tamamladı; 10 başarı hikayesi çıktı bu vaka çalışmalarından. İkinci faz da bir yıldır tam hızıyla devam etmekte” dedi.
“TRUBA özel sektörün kullanımına açık”
21 yıldır hizmet veren TRUBA’nın uzun süredir özel sektörün kullanımına ücret karşılığı açık durumda olduğunu ifade eden Satoğlu, kapasiteye bağlı olarak önceliğin araştırmacılarımıza verildiğini söyledi. “Yeni kapasite artışlarımız sayesinde TRUBA’dan tüm özel sektörümüzün, Teknokentlerimizin yararlanması mümkün. MareNostrum 5’in kullanım politikaları mart ayının sonuna kadar netleşmiş olacak. Araştırmacılarımız şu an TRUBA kaynaklarını kullanabilmekte. Yeni 56 bin çekirdekli kümeyi şubat başına kadar etkinleştireceğiz. Bu sistemler dünyanın en ileri en gelişmiş sistemleri oldukları için kullanıcılarımızın temel seviyenin üstünde bir Linux bilgisine sahip olması gerekiyor.” dedi.
TÜBİTAK ULAKBİM Müdürü Satoğlu, MareNostrum 5’e erişimin, Türkiye’ye ayrılmış olan ortaklık kapsamındaki kullanım hakkıyla ilgili politikaların İspanya, Portekiz ve Türkiye arasında (kullanıcı kabulü öncesi) mart ayı başına kadar netleştirileceğini, bu konuda görüşmelerin devam ettiğini dile getirdi.
TRUBA ekibinden Dr. Sevil Sarıkurt ve Feyza Eryol etkinlikte EuroHPC Ortak Girişimi’nin kurulumundan günümüze kadar gerçekleştirdiği aktiviteler, EuroHPC Ortak Girşimi tarafından desteklenen sistemler, ilgili sistemlere EuroHPC Ortak Grişimi üye ülkesi olarak erişim çağrıları ile nasıl erişilebileceği ile ilgili bilgileri katılımcılara aktardılar. Ayrıca, Türkiye olarak ortak olduğumuz MareNostrum 5 sisteminin teknik özellikleri, ilgili sistemin yaklaşık %10’unun ülkemiz araştırmacıları tarafından doğrudan kullanımı için planlanan erişim çağrıları ile ilgili ayrıntıları paylaştı.
2003 yılından itibaren, ülkemizdeki araştırmacıların kullanımına sunulan Türk Ulusal Bilim e-Altyapısı(TRUBA)’nın mevcut kaynaklarına ve 2023 yılı sonunda teslim alınan ARF sisteminin teknik özelliklerine değinen Sarıkurt ve Eryol, TRUBA kaynaklarından faydalanmak isteyen araştırmacılar için gereksinimler ve bu gereksinimlerle ilgili belgelerin erişilebileceği dokümantasyon sayfası (https://docs.truba.gov.tr) ve erişim bilgilerini detaylandırdı.
Etkinlikte ayrıca, süper bilgisayar teknolojilerinin Türkiye'nin ulusal kalkınma hedefleri doğrultusunda nasıl bir temel oluşturduğu vurgulandı. Ele alınan konular arasında, Türkiye'nin uzay programındaki son gelişmeler, süper bilgisayarlarla gerçekleştirilen önemli hesaplamalar, ve bu teknolojilerin gelecekteki rolü gibi konular yer aldı.
23.01.2024