TÜBİTAK Başkanımız Prof. Dr. Orhan Aydın, 4-7 Ekim 2025 tarihleri arasında Japonya’nın Kyoto kentinde düzenlenen Toplumda Bilim ve Teknoloji Forumu (Science and Technology in Society – STS Forum) kapsamında gerçekleştirilen üst düzey toplantılara katıldı.
Bilim ve teknolojinin geleceğini şekillendiren liderleri bir araya getiren Forum, bu yıl yapay zekânın toplumsal etkileri, sürdürülebilirlik ve bilim diplomasisinin güçlendirilmesi temalarına odaklandı.
Küresel Araştırma Enstitüleri Liderleri Zirvesi
TÜBİTAK Başkanımız Prof. Dr. Orhan Aydın, forumun ilk gününde düzenlenen Küresel Araştırma Enstitüleri Liderleri Zirvesi (Global Summit of Research Institute Leaders – RIL) toplantısına katıldı. Bu yıl “Bilime Olan Güveni Güçlendirmek İçin Birlikte Çalışmak” temasıyla gerçekleştirilen zirvede, 27 ülkeden araştırma kurumlarının temsilcileri araştırma güvenliği, araştırma etiği, tekrarlanabilirlik ve açık bilimin geliştirilmesi konularında görüş alışverişinde bulundu.
Toplantıda söz alan Prof. Dr. Orhan Aydın, bilime duyulan güvenin günümüzde bilimin kendisi kadar önem taşıdığını vurguladı. Prof. Dr. Aydın konuşmasında şunları söyledi:
“Bilim, insanları ülkelerin, dillerin ve kültürlerin ötesinde bir araya getiren evrensel bir değerdir. Ancak bu değerin kalıcılığı, bilimin açık, güvenilir ve toplumla etkileşim içinde yürütülmesine bağlıdır.
TÜBİTAK olarak, araştırma ekosisteminde bilime duyulan güveni güçlendirmek için çalışıyoruz. Bilimsel dürüstlük, etik ilkeler ve veri paylaşımı kurum kültürümüzün temelini oluşturuyor. Geliştirdiğimiz açık bilim altyapıları, araştırma verilerinin ve sonuçlarının erişilebilir, doğrulanabilir ve şeffaf biçimde paylaşılmasına imkân tanıyor.
Yapay zekâ gibi hızla gelişen alanlarda da şeffaflık, etik değerlere bağlılık ve toplumsal fayda ilkeleriyle hareket ediyoruz.”
Başkan Aydın ayrıca şu değerlendirmede bulundu:
“Bilime duyulan güveni güçlendirmek, aynı zamanda toplumu dinlemeyi ve bilimsel önceliklerimizi toplumun gerçek ihtiyaç ve değerleriyle uyumlu hâle getirmeyi gerektirir. Halk sağlığından temiz enerjiye, sosyal dayanıklılıktan günlük yaşam beklentilerine kadar, bilim ne kadar insanlara yakın durursa, o kadar güçlü bir güven kazanır.”
Prof. Dr. Aydın konuşmasını şu sözlerle tamamladı:
“Bilime duyulan güvenin güçlenmesi süreklilik gerektirir. Açıklık, dürüstlük ve katılımcı bir anlayışla bilimi güvenilir, nitelikli ve herkes için faydalı kılmaya kararlıyız. Bu çabayı ulusal ve uluslararası iş birlikleriyle daha da güçlendirmeyi hedefliyoruz.”
Katılımcılar, bilimsel bütünlüğün korunması, yapay zekâda şeffaflık ve açıklanabilirliğin artırılması, temel ve uygulamalı araştırmalar arasındaki sınırların aşılması ve bilimin toplumla iletişiminin güçlendirilmesi konularında mutabık kalarak, araştırmanın daha açık, güvenli ve güvenilir hale getirilmesi için iş birliğini sürdürme taahhüdünde bulundular.
Gelecek Toplum için Bilim, Teknoloji ve İnovasyon Oturumu
Prof. Dr. Aydın, STS Forum kapsamında düzenlenen “Gelecek Toplum için Bilim, Teknoloji ve İnovasyon” (Science, Technology and Innovation for Future Society) temalı üst düzey oturuma da katıldı.
Farklı ülkelerden bilim, teknoloji ve inovasyon alanındaki temsilcilerin yer aldığı oturumda, geleceğin toplumlarını şekillendirecek bilim ve teknoloji politikaları, inovasyonun sürdürülebilir kalkınmadaki rolü ve yapay zekâ gibi dönüşüm yaratan teknolojilerin toplumsal etkileri ele alındı.
Oturum, bilim ve inovasyon politikalarının küresel ölçekte tartışıldığı, geleceğe yönelik önceliklerin ele alındığı önemli uluslararası bir buluşma olarak öne çıktı.
Fonlama Ajansı Başkanları Toplantısı
Forumun üçüncü gününde gerçekleştirilen Fonlama Ajansı Başkanları Toplantısı (Funding Agency Presidents’ Meeting – FAPM)’na 62 ülkeden araştırma fonlama kuruluşlarının temsilcileri katıldı. Toplantı bu yıl “Yapay Zekâ Okuryazarı İnsan Kaynağının Birlikte Geliştirilmesi” temasıyla düzenlendi.
Prof. Dr. Aydın, toplantıda yaptığı değerlendirmede yapay zekânın yalnızca bir araştırma alanı değil, sanayiden kamu hizmetlerine kadar pek çok sektörü dönüştüren önemli bir güç haline geldiğini belirtti.
Fonlayıcı kurumların bu dönüşüme stratejik yaklaşımlar geliştirmesi gerektiğini vurgulayan Aydın, insan kaynağının geliştirilmesine yönelik çalışmaların öğrenme, araştırma ve sanayi uygulamalarını birlikte ele alması gerektiğini ifade etti.
TÜBİTAK Başkanımız ayrıca, sanayi-akademi etkileşimini güçlendiren sanayi doktora programı, araştırmacı dolaşımı programları, araştırmacı yetkinliklerini artırmaya yönelik kapasite geliştirme faaliyetleri ve yüksek başarımlı bilişim altyapısı TRUBA gibi örneklerle Türkiye’nin bu alandaki uygulamalarını paylaştı.
Sorumlu ve güvenilir yapay zekâ için etik, hukuki ve toplumsal boyutların da dikkate alınması gerektiğini vurgulayarak, TÜBİTAK Yapay Zekâ Enstitüsü’nün bu yöndeki çalışmaları hakkında bilgi verdi.
Oturumda, yapay zekâ okuryazarlığının geliştirilmesinde sanayiyle ortak programların tasarlanması, araştırma-sanayi hareketliliği, sorumlu veri kullanımı ve uluslararası standartların uyumu gibi konular ele alındı. Prof. Dr. Aydın, oturumun yapay zekâ ve insan kaynağı politikalarının geleceğine ışık tutan verimli bir tartışma ortamı sunduğunu ifade etti.
İkili Temaslar ve Görüşmeler
Prof. Dr. Orhan Aydın, STS Forum süresince farklı ülkelerden araştırma kurumları, fonlama ajansları, kamu ve sanayi temsilcileriyle bir araya geldi. Bu görüşmelerde, karşılıklı iş birliği olanakları, ortak girişimlerin geliştirilmesi ve bilimsel etkileşimin artırılmasına yönelik değerlendirmelerde bulunuldu.
Bu temaslar, TÜBİTAK’ın uluslararası düzeyde yürüttüğü bilim ve teknoloji diplomasisi faaliyetlerinin güçlendirilmesine ve yeni iş birliği fırsatlarının değerlendirilmesine önemli katkı sağladı.
STS Forum hakkında
Her yıl Japonya’nın Kyoto kentinde düzenlenen Toplumda Bilim ve Teknoloji Forumu (STS Forum), bilim, teknoloji, iş dünyası, politika ve sivil toplum alanlarından üst düzey temsilcileri bir araya getiren saygın bir uluslararası platformdur. Forum, insanlığın karşı karşıya olduğu küresel sorunlara çözüm arayışında bilim ve teknolojinin rolünü öne çıkarırken, ülkeler arasında köprüler kurmayı ve ortak bir vizyon geliştirmeyi hedeflemektedir. Her yıl tartışma gündeminde iklim değişikliğinden yapay zekâya, araştırma güvenliğinden inovasyon ekosistemlerine kadar farklı temalar yer almakta; toplantılar sonunda yayımlanan bildiriler ise küresel bilim diplomasisine yön vermektedir.
2025 yılı toplantı sonunda yayımlanan bildiride, yapay zekânın toplumsal etkileri, sürdürülebilirlik ve bilimsel bütünlüğün korunması ön plana çıkarılarak, temel bilimsel araştırmalar ile toplumsal sorunlara çözüm üretmeye yönelik hedef odaklı inovasyon arasında dengenin sağlanması ve bilime duyulan güvenin güçlendirilmesi gereği vurgulandı.
Katılımcılar, araştırmanın daha açık, güvenli ve güvenilir hale getirilmesi için iş birliğini sürdürme taahhüdünde bulundu.
