TÜBİTAK Başkanımız Prof. Dr. Hasan Mandal ve beraberindeki heyet, “Gaziantep Ar-Ge Yenilik Ekosistemi Dönüşüm Stratejisi Konferansı”nda akademi, eğitim, sanayi ve özel sektör temsilcileriyle bir araya geldi.
Gaziantep Üniversitesi Mavera Kongre Merkezinde gerçekleştirilen Konferansın açılışında konuşma yapan Gaziantep Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ali Gür, değişen ve dönüşen, dijitalleşen dünyada Türkiye’nin de hızla ilerlediğini belirtti. Ülkemizin, savunma sanayiinde büyük millileşme hamlelerinin yanı sıra, genetik başta olmak üzere tıpta pek çok yeniliklere imza attığını, atılımlar yaşadığını ifade eden Prof. Dr. Gür, TÜBİTAK’ın, Türkiye’de bilim insanlarının önünü açacak, bir taraftan fon, bir taraftan bilim ve araştırma desteği veren, bu konuda en öncü kurum olduğunu kaydetti. Prof. Dr. Gür, şöyle devam etti: “İhracatta öncü olan Gaziantep’in, ihracatçı firmalarıyla üniversitelerini buluşturarak ortak akıl üretme adına projeler yapan ve bu projeleri hayata geçiren ve destek veren TÜBİTAK Başkanımızın tüm ekibiyle birlikte bugün burada olması bizim için çok anlamlı.” Gaziantep Üniversitesi olarak TÜBİTAK, Avrupa Birliği, Kalkınma Ajansı Projeleri ve Avrupa Birliği’nin dışında kalan diğer çalışma projeleri açısından bakıldığında, 2019 yılında yaklaşık olarak 75 milyon TL fon aldığını söyleyen Prof. Dr. Gür, Türkiye’de kalkınma ajansları adına verilen en büyük desteğin Gaziantep Üniversitesine verildiğini ifade etti. Gür, “32 milyon TL’lik onay verildi. Proton hızlandırıcı ve nükleer tıp başta olmak üzere kanser görüntüleme ve hedef organı tedavi etme noktasında büyük bir projenin onayı alındı. Gaziantep, medikal sanayi kümelenmesine doğru gidiyor” diye konuştu. Prof. Dr. Gür, bu ilerlemede katkısı olan herkese teşekkürlerini sundu.
“TEKNOFEST, Bir Festivalin Çok Daha Ötesinde”
Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin de açılış konuşmasına, “Bilim yuvasının, çatısının altındayız” diyerek başladı. Akıllı şehir olma hedefine doğru hızla ilerlediklerini belirten Şahin, Amerika’nın bütün coğrafyalarda “ben varım” demesinin ardında silikon vadileri bulunduğunu, bu vadileri kuranların, dünyanın beşeri sermayesini kendilerine çektiklerini; Aziz hocaları alıp, Aziz hoca yapan bir anlayış olduğunu kaydetti. Bu durumun tersine çevrilmesi gerektiğine işaret eden Şahin, şunları söyledi: “Bizim kendi medeniyet kodlarımıza bunu döndürmemiz gerekiyor. Bizim medeniyet kodlarımızda biz üç kişinin elini öperiz; annemiz, babamız, hocamız. Hocalar çok kıymetlidir. ‘Hiç bilenle bilmeyen bir olur mu’, ‘İlim Çin’de de olsa alınız’, ‘Bana bir harf öğretenin 40 yıl kölesi olurum’ diyen bir medeniyetten geliyoruz.” Gaziantep’in gastronomi ve topraktan beslenen bir yapısı olduğuna işaret eden Şahin, dolayısıyla akıllı gıdaya yönelmek gerekliliği üzerinde durdu. Her mesele üzerinde teknolojik altyapımızın kuvvetlendirilmesi gerektiğine değinen Şahin, sözlerini şöyle sürdürdü: “Başka bir girişimcilik, başka bir heyecan var ama tek eksiğimiz, teoriyle pratiği yeterince birleştiremiyoruz. Bugün yapılacak çalışmayı bu yüzden çok önemli buluyorum. Özel sektörün aklına üniversite gelmiyorsa, üniversitedeki bir hocamız çalışmasını, Ar-Ge’yi Ür-Ge’ye dönüştüremiyorsa, vatandaşın yaşam kalitesini yükseltecek bir sorunu çözmede kullanamıyorsa, bir sorun var demektir. Bizim bu makası mutlaka kapatmamız gerekiyor. Pratik zekâmız, cesaretimiz var bu makası kapatırız. Bilimin disipliniyle becerimiz birleştiği zaman, yükselme dönemini çok hızlı bir şekilde tamamlayacağız. Bu yüzden Gaziantep Büyükşehir Belediyesi olarak, büyümeyi yüzde 30 küçülttük ama Ar-Ge, inovasyon, bilgi işlem teknoloji gibi temel meselelerde kendimizi kuvvetlendirdik. Çünkü artık altyapı belediyeciliği bitmiştir. Artık bilgi ekonomisi üzerine, yalnız üniversitelerden yalnız TÜBİTAK’tan beklemek doğru değildir. Herkesin kendine düşeni yapması ve eş güdümlü çalışması gerekiyor.”
Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı olarak kendisinin ve arkadaşlarının bilimin emrinde olduklarını, bilimin hizmetinde olduklarını vurgulayan Şahin, konuşmasını şu sözlerle bitirdi: “TEKNOFEST bugün İstanbul’dan Gaziantep’e geldi bunu yaptığımız için, bu büyük bir fırsat. TEKNOFEST bir festivalin çok daha ötesinde, bir paradigma değişimi, bir zihinsel değişim. Bir buçuk milyon insan bu şehre bunun için gelecek. Heyecan verici bir şey, bu şehri buna hazırlamamız gerekiyor. Yapacak çok iş var. Cumhuriyetin 100. yılına giriyoruz. Milli ve yerli teknoloji dönüşümünü her alanda başarmak zorundayız.”
“Gaziantep’in Yüksek Teknolojiye Geçmesini İstiyoruz”
Gaziantep Valisi Davut Gül de, açılışta yaptığı konuşmada, Sanayi ve Teknoloji Bakanımız Mustafa Varank ile yaptıkları toplantıda Gaziantep’in yüksek teknolojiye geçmesini istediklerini belirttiklerini, bununla ilgili bir yol haritasının belirlendiğini belirtti. Yol haritasında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının her biriminin kendi içinde çalışma yapmasının kararlaştırıldığını ifade eden Gül, TÜBİTAK’ın da onlardan biri olduğunu belirtti. Gül, TÜBİTAK Başkanımızın liderliğinde Gaziantep’te bir toplantının olmasının kararlaştırıldığını, bu toplantıda hem üniversitelerimiz, hem diğer eğitim kurumları başta olmak üzere, bu amaca yönelik proje yapılmasının, bu anlayışın Gaziantep’te oturtulmasının, Gaziantep’in diğer alanlarda olduğu gibi, Türkiye’deki ilk beşte ilk onda TÜBİTAK Projelerinden yararlanan bir il olması için çalışma yapılmasının kararlaştırıldığını söyledi. “Bugün sizlerin katkılarıyla bundan sonraki süreçte 2020’de bu amaca ulaşmış olacağız” diyen Vali Gül, sözlerine şöyle devam etti: “2020’nin bizim açımızdan bir diğer önemi de TEKNOFEST’in Gaziantep’te yapılacak olması. TEKNOFEST hedefimizle beraber, yüksek teknolojiye geçme hedefimizle beraber, birbirini destekleyecek bir yapı oluşacak. Bütün okullarımızda TÜBİTAK kitaplıkları kuracağız, Büyükşehir Belediyesi ile beraber çocuk üniversitesi oluşturacağız yani T3 Vakfının programını yaptığı, içinde atölyelerin olduğu, çocukların eğitim alacağı bir yapı oluşturulacak. Sonbahara kadar tamamlanmış olacak. Deneyap atölyelerimiz şehrimize kazandırılmış olacak. Bakanımızın da çerçevesini çizdiği hedeflere sizlerle beraber ulaşmış olacağız.” Vali Davut Gül, katkılarından ve katılımlarından dolayı teşekkür ederek konuşmasını bitirdi.
“TÜBİTAK Tüm Yöneticileri ile Birlikte Gaziantep’te. Bu, İlk Kez Gerçekleşiyor”
TÜBİTAK Başkanımız Prof. Dr. Hasan Mandal da Konferans kapsamında “TÜBİTAK Odaklı Yeni Süreçler-Bilim ve Teknoloji Ekosisteminde Durum Değerlendirmesi” başlıklı sunumunu gerçekleştirdi ve “Gaziantep Üniversiteleri Ar-Ge ve Yenilik Stratejisi” panelini yönetti. Sunumundan önce yaptığı konuşmada Gaziantep’te bulunmanın kendilerini de heyecanlandırdığını ifade eden Prof. Dr. Mandal, göreve geldiğinden bu yana her zaman sahada yer almaya çalıştığını, bu kapsamda TÜBİTAK yöneticilerinin, destek programlarının yöneticilerinin tümünün bir arada olduğu 15 kişilik bir heyetle Gaziantep’de bulunduklarını, bunun kendileri için de bir ilk olduğunu dile getirdi. Karşılıklı etkileşimin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımız öncülüğünde başladığına işaret eden TÜBİTAK Başkanımız, konuşmasına şöyle devam etti: “Yöneticilerimiz sadece hem akademik ve sanayi destek programlarını, hem bilim insanı yetiştirme programlarını, hem de Bilim Toplum Daire Başkanlığımızın programlarını anlatmakla kalmayacaklar; süreç anlamında Gaziantep ilimizi nasıl gördüğümüzü de paylaşacaklar. Yarın ise birebir görüşmeler yapılacak. İki gün boyunca burada sizlerle birlikteyiz amacımız sadece yaptıklarımızı anlatmak değil sizi daha doğru anlamak ve geleceğe yönelik ‘evet biz sizin içinizdeyiz’ demek.”
“TEKNOFEST İlk Kez İstanbul Dışında, Gaziantep’te Yapılacak!”
Burada başarılı olunduğu takdirde, bunun çarpan etkisinin diğer illerimizde de görüleceğini, diğer illerimizde de benzer süreçlere girmek istediğini ifade eden Prof. Dr. Mandal, 2020’de Gaziantep’in özel durumu olduğuna değindi. İlk yıl 500 bin kişinin, ikinci yıl 1 milyon 700 bin kişinin katıldığı, 50 binden fazla öğrencimizin, gencimizin “Türkiye’nin geleceğinde ben de varım” dediği yarışmaların yapıldığı, TÜBİTAK’ın aktif bir şekilde yer aldığı TEKNOFEST’in ilk kez İstanbul dışında Gaziantep’te yapılacağı bir süreçte olduğumuzu vurguladı. Gaziantep Deneyap Teknoloji Atölyesinin açılmak üzere olduğunu ifade eden Prof. Dr. Mandal, başvuruların 6 Ocak’a kadar alınacağını hatırlattı. Bilim Merkezinin 2020 planlamasına girdiğini anlatan Prof. Dr. Mandal, “2020 yılı Gaziantep açısından Sanayi Teknoloji Bakanlığımız ve TÜBİTAK özelinde önemli bir yıl olacak. Bu toplantının da 2020 yılının başında olması sevindirici. Hayırlara vesile olmasını diliyorum” dedi.
Prof. Dr. Mandal, konuşmasının ardından, TÜBİTAK olarak dünyayı nasıl izlediklerini, TÜBİTAK’ın kendi ulusal süreçlerine nasıl baktığını, Gaziantep ilimizin özeline indiğimizde nasıl bir resim çizildiğini, hem sanayimiz açısından hem akademimiz açısından, katılımcılarla paylaşmak istediklerini belirterek sunumuna başladı.
“Ekosistem İçinde Üniversitelerin de Rolü Değişti”
Tekrarlanabilir araştırmanın önemine değinen TÜBİTAK Başkanımız, bir yanda çığır açıcı araştırmalarla 10 yılların ötesinin görülmeye çalışıldığını, bir yandan da araştırmanın sonucunun, çıktısının hızlı bir şekilde görülmeye çalışıldığını ifade etti. Sunumunda Ar-Ge ve yenilik süreçlerindeki dönüşümden bahseden Prof. Dr. Mandal, ekosistem içinde üniversitelerin rolünün de değiştiğine dikkat çekerek, gelinen noktada iş birliğinden ziyade, birlikte iş yapma olgusunun önemsendiğini ifade etti.
Dünya Ekonomik Forumunda dile getirilen küresel eğilimlerin sektör ve teknoloji odaklılıktan, çözüm odaklı uygulama alanlarına evrildiğini belirten TÜBİTAK Başkanımız, ülkesel olarak bakıldığında, 11. Kalkınma Planımız kapsamında daha fazla değer üreten, daha adil paylaşan, daha güçlü ve müreffeh Türkiye hedefinin “Milli Teknoloji Hamlesi” ile ifade edildiğini kaydetti.
“2018 Yılında Ar-Ge Harcamalarının GSYH’ya Oranı İlk Kez Yüzde 1’in Üzerine Çıktı”
2018 yılında Ar-Ge harcamalarının GSYH’ya oranının ilk kez yüzde 1’in üzerine çıktığını, tam zamanlı eşdeğer Ar-Ge personeli sayısının da 2018 yılında 172 bin 119 olduğunu kaydeden Prof. Dr. Mandal, doktora ve üstü tam zamanlı eşdeğer Ar-Ge personel sayısının ise 34 bin 282 olduğunu ifade ederek, geçmiş yıllarda bu ölçüm göstergesinin bulunmadığını hatırlattı.
TÜİK’in 2018 yılı Araştırma Geliştirme Faaliyetleri Araştırmasından verileri katılımcılarla paylaşan Prof. Dr. Mandal, ülkemizin 2023 yılı Bilim, Teknoloji ve Yenilik Hedeflerini anlattı. Ar-Ge Harcamalarının GSYH’ya oranının 2017 yılında 0.96 iken, 2018 yılında bu rakamın 1,03 olduğunu belirten Prof. Dr. Mandal, 2023 yılı hedefinin ise 1.8 olduğunu söyledi.
Ekosistem paydaşlarına yönelik Ar-Ge ve yenilik hedeflerine değinen Prof. Dr. Mandal, erişilebilir hedeflerle ilerlediğimizi, ilk kez planda yüksek teknoloji hedefi koyduğumuzu, SAYEM ve 1004 Mükemmeliyet Merkezi Destek Programının yüksek teknoloji hedefli açılmış programlar olduğunu vurguladı.
Cumhurbaşkanlığı Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu bünyesinde yürütülen “Türkiye Teknoloji Alanı Önceliklendirme Çalışması” hakkında bilgi veren TÜBİTAK Başkanımız, çalışmanın tamamen etki ve yapılabilirlik odaklı olduğunu belirterek, Önceliklendirme Analizine tabi tutulan 27 teknoloji alanından ve sonuçlarından söz etti.
“Yeni TÜBİTAK Stratejik Yaklaşımındaki İki Anahtar Kavram: Nitelikli Bilgi ve Nitelikli İnsan”
Yeni TÜBİTAK Stratejik Yaklaşımı hakkında bilgi veren Prof. Dr. Mandal, birlikte geliştirme ve hedef odaklı yeni iş birliği modelleri üzerinde durulduğunu, buradaki iki anahtar kavramın nitelikli bilgi ve nitelikli insan olduğunu dile getirdi. Yeni TÜBİTAK’ın stratejik yaklaşımını Ar-Ge ve yenilik çıktılarına/etkilerine odaklanma, ulusal hedeflere odaklı çıktılar, çıktıların toplumsal ve ekonomik faydaya dönüşümü, nitelikli bilgi ve nitelikli insan olarak açıklayan Prof. Dr. Mandal, SAYEM, Sanayi Doktora Programı ve Uluslararası Lider Araştırmacılar Programlarının nitelikli bilgi ve nitelikli insan bağlamında değerlendirilmesi gerektiğini ifade etti. Sanayi Doktora Programı kapsamında 1. Fazın tamamlandığını belirten TÜBİTAK Başkanımız, ön plana çıkan üniversiteler ile özel sektör kuruluşları ile ilgili bilgi verdi. SAYEM ile ilgili gelişmeleri aktaran Prof. Dr. Mandal, 1. Fazın dokuz ay sürdüğünü, 25 projenin desteklendiğini, bu projelerde ürünleşme, ticarileştirme yol haritasının beklendiğini dile getirdi. TÜBİTAK Başkanımız, SAYEM 1. Faz desteği almaya hak kazanan firmalar arasında Gaziantep’ten Farma Gen Ar-Ge Biyoteknolojileri Limited Şirketinin de bulunduğuna dikkat çekti.
Stratejik yaklaşım kapsamında nitelikli insan kavramı ile ilgili bilgiler veren Prof. Dr. Mandal, bu bağlamda başlatılan Uluslararası Lider Araştırmacılar Programından ve Sanayi Doktora Programından söz etti. Prof. Dr. Mandal, TÜBİTAK Bursları kapsamında, 2002-2019 yılları arasında, Gaziantep’ten 259 bilim insanına 10,7 Milyon TL tutarında burs sağlandığını belirtti.
Teknoloji Transfer Ofisleri (TTO) Destekleme Programında bahseden Prof. Dr. Mandal, TTO’ların ulusal Ar-Ge ve yenilik stratejileri ile uyumlu hedeflerle izlenen hedef ve performans odaklı bir destek sistemi olduğunu anlattı. Çıktı ve etki odaklı süreçlerde TTO’ların önemine değinen Prof. Dr. Mandal, araştırma çıktılarının ekosistem içerisinde tahsis etme yaklaşımında, ektiye yönelik verimli kullandırma/değerlendirme yaklaşımına geçiş sağlamasının öngörüldüğünü kaydetti.
TÜBİTAK Etkinliklerinde Gaziantep’in Performansı
TÜBİTAK Bilim ve Toplum etkinliklerinde Gaziantep’in performansından da söz eden TÜBİTAK Başkanımız, 2008-2019 yılları arasında Gaziantep’te, bilim ve toplum faaliyetleri kapsamında 857 projenin, 6,8 milyon TL tutarında desteklendiğini belirtti.
TEKNOFEST 2019 kapsamında toplam 19 farklı kategoride düzenlenen teknoloji yarışmaları için Türkiye’nin 81 ilinden 122 farklı ülkeden 17 bin 773 takım başvurusunun alındığını, 2 binden fazla takım ve 50 bin yarışmacının finalist olmaya hak kazandığını belirten TÜBİTAK Başkanımız, 1 milyon 700 bin rekor katılımcısıyla TEKNOFEST’in dünyanın en büyük havacılık, uzay ve teknoloji festivali olmayı başardığını dile getirdi. TEKNOFEST 2019 kapsamında, Gaziantep Üniversitesi Otomobil, Robot ve Enerji Topluluğunun (ORET), Robotik Fetih 1453 Yarışmasında birinci olduğunu; 14-19 Eylül 2019 tarihleri arasında Kocaeli Körfez Yarış Pistinde düzenlenen Efficiency Challenge Electric Vehicle Yarışmasında İletişim Ödülü aldığını hatırlattı.
Gaziantep Bilim Merkezinin proje bütçesinin 19 Milyon TL olduğunu, 2 bin 250 m2 sergi alanı olduğunu ifade eden Prof. Dr. Mandal, temaları astronomi ve uzay, temel bilimler, mühendislik, enerji ve ekoloji olarak sıraladı. Deneyap Teknoloji Atölyelerinin 12 ilde açıldığına işaret eden Prof. Dr. Mandal, 2020’de Gaziantep dahil 18 ilde daha hizmete açılacağını belirtti.
TÜBİTAK Akademik Ar-Ge Projeleri kapsamında Gaziantep’e ait performans hakkında bilgi veren Prof. Dr. Mandal, 2008 yılında destek kararı verilen proje sayısının 9, destek bütçesinin 2.44 milyon TL olduğunu; 2019 yılında ise 13 projenin 2.59 milyon TL ile desteklendiğini belirtti. TÜBİTAK Akademik destekleri kapsamında, 2015-2018 yılları arasında Gaziantep Üniversitesinin 8,3 milyon TL bütçeli 41 Ar-Ge projesinin desteklendiğini ifade etti. TÜBİTAK akademik destekleri kapsamında Hasan Kalyoncu Üniversitesinin 2015-2018 yılları arasında 2.4 milyon bütçeli 9 Ar-Ge projesinin desteklendiğini belirten Prof. Dr. Mandal, TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Projeleri kapsamında Gaziantep’in 2002 yılında 1 projesinin 0,9 milyon TL oranında desteklenirken, 2019 yılı Ekim ayı itibariyle desteklenen proje sayısının 14’e, destek miktarının 6,5 milyon TL’ye çıktığını söyledi. Gaziantep’te 11 özel sektör Ar-Ge merkezi bulunduğunu ifade eden TÜBİTAK Başkanımız, Sanayi Ar-Ge projeleri kapsamındaki Gaziantep’e ait başarı öykülerinden de bahsetti. Toplam ihracat miktarı sıralamasında illerimiz genelinde Gaziantep’in 2018 yılında 6. Sırada yer aldığını kaydeden Prof. Dr. Mandal, sürdürülebilir kalkınma için Gaziantep’te Ar-Ge ve yenilik odaklı imkanlardan söz etti.
Hedef odaklı yaklaşımlar kapsamında, Ar-Ge süreçlerinin yönetmenin, Ar-Ge yapmaktan daha önemli hale geldiğini vurgulayan TÜBİTAK Başkanımız, “Yapmak ve yönetmek aynı değil. Yönetim yapısı bizim açımızdan iki ana kriterden biri” diye konuştu.
Araştırmacıların, paydaşların ve kamunun ortak süreçler kapsamındaki birlikte geliştirmesinin önemine işaret eden Prof. Dr. Mandal, dünya genelinde en yenilikçi 100 kümede odak alanların ön plana çıktığını, etki odaklı süreçlerin transdisipliner ve birlikte geliştirme kültürüne dayandığını, birlikte üretime dayalı iş birliğinin, ortak geleceğimiz için kilit öneme sahip olduğunu belirtti.
Uluslararası Bilim Teknoloji Yenilik iş birliğinin artırılmasının önemine de değinen TÜBİTAK Başkanımız, 2014-2019 yılları arasında 817 Türk ortağın yer aldığı, 573 başarılı projenin desteklendiğini bildirdi. Prof. Dr. Mandal, 2014-2020 hedefinin, 960 Türk ortağın yer aldığı 690 başarılı projenin desteklenmesi ve 360 Milyon Avro fonun ülkemize kazandırılması olduğunu ifade etti. Prof. Dr. Mandal, 55 ülke ve 77 kurum ile ikili bilimsel iş birliğimiz olduğunu belirtti.
TÜBİTAK Başkanımız Panel Yönetti
Başkanımız Prof. Dr. Hasan Mandal, sunumunun ardından, “Gaziantep Üniversiteleri Ar-Ge ve Yenilik Desteklerinden En Etkin Şekilde Nasıl Yararlanabilir” konulu paneli yönetti. Panele Gaziantep Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ali Gür, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Rektör Vekili Prof. Dr. Edibe Sözen, SANKO Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Güner Dağlı, İpek Yolu Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri Dr. Burhan Akyılmaz katıldı.
Daha sonra, “Destek Programları Kapsamında Üniversite TÜBİTAK Buluşması Paneli” yapıldı. Panelde TÜBİTAK TEYDEB, ARDEB, BİDEB, BİTO sunumları yapıldı. Sorular yanıtlandı.
Gaziantep Sanayi Odası Meclis Salonunda, Ar-Ge ve Yenilik Ekosisteminde Gaziantep Sanayisi – TÜBİTAK Buluşması gerçekleştirildi. Buluşmaya TÜBİTAK Başkanımız Prof. Dr. Hasan Mandal’ın yanı sıra, Gaziantep Sanayi Odası Meclis Başkanı Adil Konukoğlu, Gaziantep Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Adnan Ünverdi katıldı.
4 Ocak 2020 Cumartesi günü ise, Gaziantep Üniversitesi Seyirtepe Tesisinde, araştırmacılarımız ve özel sektör temsilcilerimizin ihtiyaçlarına yönelik çözüm üretmek amacıyla, TÜBİTAK ARDEB, TEYDEB, BİDEB ve BİTO yetkilileri ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirildi.
04.01.2020